એન્ટિબાયોટિક દવા પણ ધીમે ધીમે બિનઅસરકારક બની રહી છે, ICMR રિપોર્ટે આપી ચેતવણી

ન્યુમોનિયા અને સેપ્સિસ જેવા રોગોની સારવાર માટે વપરાતી કાર્બાપેનેમ્સ નામની એન્ટિબાયોટિક્સ હવે બિનઅસરકારક બની રહી છે. દેશના મોટાભાગના બીમાર દર્દીઓ હવે આ દવાનો લાભ લઈ શકશે નહીં. આ વાર્તા માત્ર આ એન્ટિબાયોટિકની નથી. ICMRના નવા રિપોર્ટમાં સામે આવ્યું છે કે, એન્ટિબાયોટિક્સ દવા હવે ધીમે ધીમે બિનઅસરકારક સાબિત થઈ રહી છે. શુક્રવારે બહાર પાડવામાં આવેલા અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, એન્ટિમાઇક્રોબાયલ દવાઓનો દુરુપયોગ, પછી તે એન્ટિબાયોટિક્સ હોય, એન્ટિવાયરલ અથવા એન્ટિફંગલ, આ દવાઓ પ્રતિ બિનસરકારક્તા ઉત્પન્ન કરી છે.

ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ (ICMR)એ 1 જાન્યુઆરીથી 31 ડિસેમ્બર, 2022 વચ્ચે દેશભરની 21 હોસ્પિટલોમાંથી ડેટા એકત્રિત કર્યો છે. જેમાં મુંબઈના સાયનમાં BMC દ્વારા સંચાલિત LTMG હોસ્પિટલ અને માહિમની હિન્દુજા હોસ્પિટલનો સમાવેશ થાય છે. ICU દર્દીઓમાંથી લગભગ 1 લાખ કલ્ચર આઇસોલેટ્સનો હોસ્પિટલ દ્વારા હસ્તગત ચેપનું વિશ્લેષણ કરવા માટે અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં 1,747 પેથોજેન્સ મળ્યા હતા, જેમાંથી સૌથી સામાન્ય E.coli હતો, ત્યારબાદ અન્ય બેક્ટેરિયા, ક્લેબસિએલા ન્યુમોનિયા હતો.

ICMR રિપોર્ટમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, 2017માં ડ્રગ-રેઝિસ્ટન્ટ E.coli ચેપ ધરાવતા 10માંથી 8 દર્દીઓને કાર્બાપેનેમ્સથી સાજા કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ 2022માં માત્ર 6 દર્દીઓ સાજા થયા હતા. ક્લેબસિએલા ન્યુમોનિયાના બેક્ટેરિયાના ડ્રગ-પ્રતિરોધક અવતારોના કારણે ચેપ સાથે તે વધુ ખરાબ છે. 10 માંથી 6 દર્દીઓને આ દવા મદદરૂપ લાગી, પરંતુ 2022માં માત્ર 4 દર્દીઓ જ તેનાથી મદદ મેળવી શક્યા હતા. અભ્યાસના મુખ્ય લેખકોમાંના એક ICMRના વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિક ડૉ કામિની વાલિયાએ જણાવ્યું હતું કે, 'ભલે પશ્ચિમમાં વિકસિત E.coli માટેની નવી એન્ટિબાયોટિક્સ ભારતમાં આવતી હોય છતાં, તે અમુક ડ્રગ-પ્રતિરોધક ભારતીય E.coli સામે કામ કરી શકતી નથી.'

ડો. વાલિયાએ જણાવ્યું હતું કે, ભારતમાં વ્યાપક એન્ટિમાઇક્રોબાયલ પ્રતિકાર વચ્ચે 2022ના અહેવાલમાં કેટલાક પ્રોત્સાહક પરિણામો પણ છે. તેમણે કહ્યું કે, અમને એ જણાવતા આનંદ થાય છે કે, છેલ્લા 5 થી 6 વર્ષમાં મોટા સુપરબગ્સની પ્રતિકારક પદ્ધતિમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી, પરંતુ કમનસીબી એ છે કે, અમને તેમાં કોઈ ઘટાડો પણ જોવા મળી રહ્યો નથી.

બીજું, વિજ્ઞાનીઓએ તમામ સુપરબગ્સમાં પ્રતિકાર કરવાની એક પરમાણુ પદ્ધતિ શોધી કાઢી. ડૉ. વાલિયાએ કહ્યું, 'અમને જાણવા મળ્યું છે કે NDM (નવી દિલ્હી મેટાલો-બીટા-લેક્ટેમેઝ) ઘણીવાર મલ્ટી-ડ્રગ રેઝિસ્ટન્ટ સ્યુડોમોનાસના આઇસોલેટ્સમાં જોવા મળે છે. આ એક અનોખી ઘટના છે, જે ફક્ત ભારતમાં જ જોવા મળે છે અને એન્ટિબાયોટિક ડેવલપર્સને ભારતીય જરૂરિયાતોને અનુરૂપ નવી દવાઓ બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે.'

ડૉક્ટરોનું કહેવું છે કે, બ્રોડ-સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિકનો આડેધડ ઉપયોગ અને પ્રિસ્ક્રિપ્શન સૌથી મોટો ગુનેગાર છે. ડો. વાલિયાએ કહ્યું, 'ડાયેરિયા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી સામાન્ય દવાઓ જેવી કે, નોરફ્લોક્સ અથવા ઓફલોક્સ પણ એટલી અસરકારક નથી.' તેમણે ઉમેર્યું, 'વાસ્તવમાં, જો આપણે કોઈ નવી દવા રજૂ કરીએ, અને તેનો ઉપયોગ તે જ રીતે કરીએ જે રીતે આપણે કાર્બાપેનેમનો ઉપયોગ કર્યો હતો, તો તે ટૂંક સમયમાં તેની અસરકારકતા ગુમાવશે.' પશ્ચિમમાં, 10% અને 20% વચ્ચેના પ્રતિકાર સ્તરને ચિંતાજનક ગણવામાં આવે છે, પરંતુ ભારતમાં 60% પ્રતિકારનો રિપોર્ટ હોવા છતાં પણ ડૉક્ટરો તે દવા લખે છે. તેમણે કહ્યું કે, ડોક્ટરોએ પ્રિસ્ક્રિપ્શનને વધુ ગંભીરતાથી લેવું જોઈએ.

સરકારી હોસ્પિટલના ડૉક્ટરે જણાવ્યું હતું કે, ચેપ-નિયંત્રણની સારી પદ્ધતિ વિના એન્ટિમાઇક્રોબાયલ પ્રતિકાર ક્યારેય સુધરશે નહીં. કોઈ ચોક્કસ ડૉક્ટર દર્દીને બ્રોડ-સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક શા માટે સૂચવે છે તે પ્રશ્ન કરવા માટે હોસ્પિટલોમાં તપાસની પદ્ધતિ હોવી જોઈએ. ડૉ. વાલિયાએ જણાવ્યું હતું કે, નેરો-સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક્સના ઉપયોગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. જો કે, ICMR રિપોર્ટ સાથે સંકળાયેલા ન હોય તેવા વરિષ્ઠ ડૉક્ટરે જણાવ્યું હતું કે, કેટલીકવાર, હોસ્પિટલમાં ખરાબ અથવા અપૂરતા ચેપ-નિયંત્રણ પગલાંને કારણે બ્રોડ-સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક્સ સૂચવવામાં આવે છે.