પહેલીવાર મૃત્યુનો ઉત્સવ, પતિએ સંથારાનો નિર્ણય લીધો, પત્નીએ પણ કર્યો અન્ન ત્યાગ

જૈન સમાજના ઇતિહાસમાં પહેલીવાર કોઇ દંપતિ સાથે સંથારો લઇ રહ્યા હોવાની ઘટના રાજસ્થાનમાં બની રહી છે. 83 વર્ષના પુખરાજ અને 81 વર્ષના ગુલાબી દેવી એક સાથે સંથારો લઇ રહ્યા છે.રાજસ્થાનના એક નાનકડા ગામમાં પહેલીવાર મૃત્યુનો ઉત્સવ મનાવવામાં આવી રહ્યો છે અને પરિવારના લગભગ 150 લોકો દંપતિના દર્શન કરવા માટે આવી રહ્યા છે. પતિએ પહેલાં એકલા સંથારો લેવાનો નિર્ણય લીધો હતો, પરંતુ પત્નીએ પણ અન્ન જળનો ત્યાગ કરી દીધો છે.

જાસોલ રાજસ્થાનના બાડમેર જિલ્લામાં આવેલું એક નાનું શહેર છે. અહીં એક ઘરની બહાર લોકોની લાંબી લાઈનો લાગેલી છે.નવકાર મંત્રનો જાપ ચાલુ છે અને પરિવારના સભ્યો હાથ જોડીને ઉભા છે. કારણ કે, અહીં પતિ-પત્નીએ એકસાથે સંસાર છોડવાનો નિર્ણય લીધો છે. જૈન સમાજનું આ યુગલ સ્વૈચ્છિક મૃત્યુની પરંપરા 'સંથારા'માં એક નવો અધ્યાય ઉમેરી રહ્યું છે.

હકીકતમાં, 83 વર્ષના પુખરાજ સંકલેચા અને તેમના 81 વર્ષના પત્ની ગુલાબી દેવીએ સંથારો લીધો છે. આ સમગ્ર વિસ્તારમાં ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે અને દૂર-દૂરથી લોકો દંપતીની મુલાકાત લેવા જાસોલ સ્થિત સાંકલેચા નિવાસે પહોંચી રહ્યા છે. સંકલેચા પરિવારના 150 થી વધુ સભ્યો પણ દેશભરમાંથી જાસોલ પહોંચ્યા છે.

જ્યારે દોહિત્રીએ દશ વર્ષ પહેલાં દીક્ષા લીધી હતી ત્યારે ગુલાબી દેવીએ નક્કી કર્યું હતું કે પોતે પણ 10 વર્ષ પછી દીક્ષા લેશે. પરંતુ પરિવારે તેને સંથારા લેવાથી રોક્યા હતા. પુખરાજનો તો સંથારા વિશે કોઇ વિચાર પણ નહોતો.

દરમિયાન, 7 ડિસેમ્બરે પુખરાજને હાર્ટ એટેક આવ્યો અને તેમને જોધપુરની ખાનગી હોસ્પિટલમાં વેન્ટીલેટર પર રાખવા પડ્યા હતા. પરંતુ 16 ડિસેમ્બરે પુખરાજ સ્વસ્થ થઇને ઘરે પાછા ફર્યા હતા. પરિવારે આને ચમત્કાર માનીને તેમનું ઢોલ નગારાથી સ્વાગત કર્યુ હતું. પરંતુ પુખરાજને જીવનમાંથી રસ ઉડી ગયો હતો. 27 ડિસેમ્બરે તેમણે ભોજન દવા બધું છોડી દીધું હતું અને કહ્યું હતું કે હું સંથારા પર છું. તમેને સુમતિ મુનિના સાંનિધ્યમાં સંથારો આપવામાં આવ્યો.

તેમની પાછળ તેમની પત્ની ગુલાબી દેવીએ પણ અન્ન-જળ છોડી દીધું, પરંતુ આ દરમિયાન તેરાપંથ ધર્મસંઘના આચાર્ય મહાશ્રમણ આવવાના હતા. તેથી તેમણે ત્રીજા દિવસે પાણી લેવાનું શરૂ કર્યું. 6 જાન્યુઆરીના રોજ આચાર્ય મહાશ્રમણે તેમને સંથારો ગ્રહણ કરાવ્યો.

જૈન ઈતિહાસમાં આ પ્રથમ પ્રસંગ હોવાનું કહેવાય છે જ્યારે પતિ-પત્નીએ સાથે સંથારા લીધા હોય. પદયાત્રા દ્વારા દેશભરમાં ફરેલા આચાર્ય મહાશ્રમણ પણ માને છે કે તેમણે ક્યારેય પતિ-પત્ની સાથે સંથારા લેતા સાંભળ્યા નથી. પુખરાજ આઠ ભાઈઓમાં સૌથી મોટા છે.

જાસોલમાં સંથારાની પરંપરા ખૂબ પ્રચલિત છે. છેલ્લા 15 વર્ષમાં અહીં 25 સંથારા થયા છે. સંથારા કેટલા દિવસ ચાલે છે તે કંઈ કહી શકાય નહીં. અહીંના ધનીબાઈએ 78 દિવસ સંથારા પર રહીને પોતાનું શરીર છોડી દીધું, જ્યારે ઝમકુ દેવી 58 દિવસમાં મૃત્યુ પામ્યા. આ જ પરિવારની ભંવરીદેવી સંકલેચા 8 વર્ષ પહેલા સંથારાને લઈ ગયા હતા અને 43 દિવસ બાદ તેનો મૃતદેહ છોડી દીધો હતો.

તમને થશે કે સંથારો  એટલે શું?  જૈન ધર્મમાં સૌથી જૂની પ્રથા સંથારા પ્રથા (સાંલેખાના) ગણાય છે. જૈન સમાજમાં આ રીતે દેહ છોડવો એ ખૂબ જ પુણ્યકર્મ માનવામાં આવે છે. આમાં, જ્યારે વ્યક્તિને લાગે છે કે તેનું મૃત્યુ નજીક છે, ત્યારે તે પોતાને એક રૂમમાં બંધ કરી દે છે અને ખાવા-પીવાનું છોડી દે છે. જૈન શાસ્ત્રોમાં આ પ્રકારના મૃત્યુને સમાધિમરણ, પંડિતમરણ અથવા સંથારા પણ કહેવામાં આવે છે.

જૈન ધર્મ અનુસાર અંતિમ સમયમાં કોઈના પ્રત્યે ખરાબ ભાવના ન રાખવી જોઈએ. જીવનમાં કોઈએ દુષ્કર્મ કર્યું હોય તો પણ તેને માફ કરીને સારા વિચારો અને મૂલ્યોને મનમાં સ્થાન આપવામાં આવે છે. સંથારા લેનાર વ્યક્તિ પણ હળવા મનથી પ્રસન્ન રહીને પોતાની અંતિમ યાત્રા સફળ કરી શકશે અને સમાજમાં શત્રુતા અને બુરાઈની ખરાબ અસર પણ ઓછી થશે. આ રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે સ્વસ્થ વાતાવરણ પૂરું પાડશે. તેથી જ આ ધર્મમાં તેને વૈજ્ઞાનિક અને મનોવૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ ગણવામાં આવી છે.