શું પતિની વીમાની રકમ પર પત્નીનો હક હોય? નિયમ જાણી લેજો નહીં તો પસ્તાશો

આજકાલ ઘણા લોકો જીવન વીમો લેવા લાગ્યા છે. તમે પણ જીવન વીમા પોલિસી લીધી હશે. પણ લેતી વખતે એક વાતનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ. જ્યારે પણ પોલિસી લો ત્યારે તેમાં નોમિનીનું  ખાનું ભરતી વખતે તેના પર ધ્યાન આપો. જો તમે તમારી પત્ની કે બાળકોને નોમિનેટ કર્યા નથી, તો તમને પણ આ સમસ્યામાંથી પસાર થવું પડી શકે છે.

જ્યારે કોઈપણ વ્યક્તિ મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે તેની પત્ની અને બાળકોનો તેની મિલકત પર સંપૂર્ણ અધિકાર હોય છે. પરંતુ આ બાબત વીમા પોલિસી પર લાગુ પડતી નથી. જો કોઈ વ્યક્તિએ તેની જીવન વીમા પૉલિસીમાં નોમિની કૉલમમાં માતા અથવા અન્ય કોઈ વ્યક્તિનું નામ આપ્યું છે, તો તેનો દાવો ફક્ત માતા અથવા તે વ્યક્તિને જ આપવામાં આવશે. ભલે પત્ની અને બાળકો વતી દાવો કરવામાં આવ્યો કેમ ન હોય. આ નિર્ણય નેશનલ કન્ઝ્યુમર ડિસ્પ્યુટ રિડ્રેસલ કમિશન, નવી દિલ્હીનો છે.

આ મામલો સ્ટેટ કન્ઝ્યુમર ફોરમ, ચંદીગઢનો છે. ત્યાંથી આવેલા નિર્ણય સામે, ભારતીય જીવન વીમા નિગમ (LIC)એ NCDRC, દિલ્હીમાં રિવિઝન અરજી દાખલ કરી. આ મામલો સ્વર્ગસ્થ અમરદીપ સિંહ સાથે સંબંધિત છે. તેમણે તેમના જીવનકાળમાં LIC પાસેથી ત્રણ વીમા પોલિસી લીધી હતી. તે સમયે તેના લગ્ન પણ થયા ન હતા. એટલા માટે નોમિનીની કોલમમાં તેમની માતાનું નામ આપવામાં આવ્યું હતું. ત્યાર પછી તેઓએ લગ્ન કર્યા અને બાળકો થયા. પરંતુ તેમણે નોમિનીમાં ફેરફાર કરાવ્યો ન હતો. જ્યારે તેમનું અવસાન થયું, ત્યારે LICએ નિયમો અનુસાર નોમિની એટલે કે મૃતકની માતાને દાવો ચૂકવી આપ્યો હતો. જોકે, મૃતકની પત્નીએ LICને જણાવ્યું કે, તેના કાયદેસરના વારસદારો એટલે કે પત્ની અને સગીર બાળકો હાજર છે. તેથી દાવો ચૂકવતી વખતે તેમનું પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. પરંતુ LICએ મૃતકની માતાને જ 100 ટકા રકમ ચૂકવી હતી.

LICની આ કાર્યવાહીથી નારાજ મૃતકની પત્ની અને બાળકોએ જિલ્લા ગ્રાહક ફોરમનો સંપર્ક કર્યો હતો. જિલ્લા ફોરમે તમામ હકીકતોને ધ્યાનમાં રાખીને 15મી નવેમ્બર 2019ના રોજ પોતાનો ચુકાદો આપ્યો હતો. આ નિર્ણયમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, ત્રણેય પોલિસીનો કુલ દાવો 15,09,180 રૂપિયા છે. તે ત્રણ ભાગોમાં વહેંચાયેલું હોવું જોઈએ. મતલબ કે મૃતકની માતા, પત્ની અને બાળકને સમાન રીતે 5,03,060 રૂપિયા મળે છે. LICને વાર્ષિક 9 ટકા વ્યાજ ચૂકવવાનું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું. આ સાથે LICએ મૃતકની પત્નીને માનસિક તકલીફ માટે વળતર તરીકે 20,000 રૂપિયા અને મુકદ્દમાના ખર્ચ માટે 10,000 રૂપિયા પણ ચૂકવવા જોઈએ.

ડિસ્ટ્રિક્ટ કન્ઝ્યુમર ફોરમના નિર્ણય વિરુદ્ધ LICએ ચંદીગઢના સ્ટેટ ફોરમમાં દાવો દાખલ કર્યો હતો. ત્યાં પણ તમામ હકીકત ધ્યાનથી સાંભળવામાં આવી હતી. પરંતુ ત્યાં પણ ચુકાદો મૃતકની પત્ની અને બાળકોની તરફેણમાં આવ્યો હતો. મૃતકની માતાને થોડા પૈસા આપવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ તેની સાથે પત્ની અને બાળકોનું પણ ધ્યાન રાખવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું.

આ પછી LICએ રાષ્ટ્રીય ઉપભોક્તા વિવાદ નિવારણ કમિશન, નવી દિલ્હીનો સંપર્ક કર્યો. ત્યાં, ડૉ. ઇન્દ્રજીત સિંહની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે તમામ તથ્યોને ધ્યાનમાં લીધા પછી 19 જુલાઈ, 2023ના રોજ પોતાનો આદેશ આપ્યો હતો. જેમાં જણાવ્યું હતું કે, મૃતકના લગ્ન વીમા પોલિસી લીધા બાદ થયા હતા. તે પછી પણ નોમિનીનું નામ બદલાયું ન હતું. આવી સ્થિતિમાં, LICએ વર્તમાન નિયમોના આધારે યોગ્ય વ્યક્તિને દાવો ચૂકવ્યો છે. આ સાથે તેમણે જિલ્લા ગ્રાહક ફોરમ અને રાજ્ય આયોગના નિર્ણયને ફગાવી દીધો હતો.