'બંધ થતી શાળાઓ, સિસ્ટમ પર નિયંત્રણ', શિક્ષણ નીતિ પર સોનિયા ગાંધીના અનેક સવાલ

કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીએ કહ્યું છે કે, કેન્દ્ર સરકાર શિક્ષણ ક્ષેત્રે ફક્ત ત્રણ મુખ્ય એજન્ડા લાગુ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. આ એજન્ડા કેન્દ્રીકરણ, વ્યાપારીકરણ અને સાંપ્રદાયિકીકરણ છે. સોનિયા ગાંધીએ કહ્યું છે કે, હાઇ-પ્રોફાઇલ રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ (NEP) 2020ના લોન્ચથી સરકારનો વાસ્તવિક હેતુ છુપાવાઈ ગયો છે. સરકાર ભારતના બાળકો અને યુવાનોના શિક્ષણ પ્રત્યે અત્યંત ઉદાસીન છે.

દેશના એક અગ્રણી અખબારમાં લખાયેલા એક લેખમાં, સોનિયા ગાંધીએ લખ્યું છે કે, છેલ્લા દાયકામાં કેન્દ્ર સરકારના ટ્રેક રેકોર્ડથી સ્પષ્ટપણે દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે, તે શિક્ષણમાં ફક્ત ત્રણ મુખ્ય એજન્ડાના સફળ અમલીકરણ અંગે ચિંતિત છે. 1 કેન્દ્ર સરકાર સાથે સત્તાનું કેન્દ્રીકરણ 2 શિક્ષણમાં રોકાણનું વ્યાપારીકરણ અને ખાનગી ક્ષેત્રને આઉટસોર્સિંગ, 3 અને પાઠ્યપુસ્તકો, અભ્યાસક્રમ અને સંસ્થાઓનું સામુદાયિકીકરણ.

કોંગ્રેસ અધ્યક્ષે કહ્યું છે કે છેલ્લા 11 વર્ષમાં આ સરકારની કામગીરી કરવાની રીત ફક્ત સત્તા કબજે કરવાની રહી છે. પરંતુ તેના સૌથી હાનિકારક પરિણામો શિક્ષણ ક્ષેત્રે જોવા મળ્યા છે. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના શિક્ષણ પ્રધાનોનું બનેલું કેન્દ્રીય શિક્ષણ સલાહકાર બોર્ડની મિટિંગ સપ્ટેમ્બર 2019થી મળી નથી.

સોનિયાએ કહ્યું છે કે, NEP 2020 દ્વારા શિક્ષણમાં મૂળભૂત ફેરફારો અપનાવવા અને અમલમાં મૂકતી વખતે પણ, કેન્દ્ર સરકારે આ નીતિઓના અમલીકરણ અંગે રાજ્ય સરકારો સાથે એક પણ વાર સલાહ લેવાનું યોગ્ય માન્યું નથી. આ એ વાતનો પુરાવો છે કે, તે પોતાના સિવાય બીજા કોઈનો અવાજ સાંભળતી નથી, ભલે તે ભારતીય બંધારણની સમવર્તી યાદીમાં હોય તેવા વિષય પર પણ કેમ ન હોય.

કોંગ્રેસ અધ્યક્ષના મતે, સરકારની નીતિમાં માત્ર વાતચીતનો અભાવ નથી પણ 'ધમકાવવાની વૃત્તિ' પણ છે. આ અંતર્ગત, કેન્દ્ર સરકાર રાજ્ય સરકારોને આપવામાં આવતી ગ્રાન્ટ પર પણ રોક લગાવે છે.

ઉચ્ચ શિક્ષણ તરફ ઈશારો કરતા સોનિયા ગાંધીએ કહ્યું છે કે, કેન્દ્ર સરકારે યુનિવર્સિટીઓના કુલપતિઓની નિમણૂકમાં રાજ્ય સરકારોના અધિકારોને પણ નાબૂદ કરી દીધા છે. આ સમવર્તી યાદીમાં હાજર વિષયને પાછલા બારણે કેન્દ્રના કાર્યક્ષેત્રમાં લાવવાનો પ્રયાસ છે અને તે સંઘવાદ પર હુમલો છે.

કોંગ્રેસ અધ્યક્ષે કેન્દ્ર પર આરોપ લગાવ્યો છે કે, PM નરેન્દ્ર મોદી સરકાર દ્વારા શિક્ષણ પ્રણાલીનું ખુલ્લેઆમ વ્યાપારીકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે, અને તે પણ સંપૂર્ણપણે નવી શિક્ષણ નીતિ અનુસાર. સોનિયાએ કહ્યું કે 2014થી અત્યાર સુધીમાં આપણે દેશભરમાં 89,441 સરકારી શાળાઓ બંધ અને મર્જ થતી જોઈ છે. જ્યારે આ સમય દરમિયાન 42,944 વધારાની ખાનગી શાળાઓની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. દેશના ગરીબોને સરકારી શિક્ષણથી વંચિત રાખવામાં આવ્યા છે અને અત્યંત ખર્ચાળ અને અનિયંત્રિત ખાનગી શાળા પ્રણાલીની દયા પર છોડી દેવામાં આવ્યા છે.

પ્રમુખ સોનિયાએ જણાવ્યું હતું કે, આપણી શિક્ષણ પ્રણાલીમાં ભ્રષ્ટાચારનો વધતો વ્યાપ વ્યાપારીકરણનું પરિણામ છે. નેશનલ એસેસમેન્ટ એન્ડ એક્રેડિટેશન કાઉન્સિલ (NAAC)ના લાંચ કૌભાંડથી લઈને અત્યંત બિનકાર્યક્ષમ નેશનલ ટેસ્ટિંગ એજન્સી (NTA) સુધી, જાહેર શિક્ષણ પ્રણાલી અને એજન્સીઓ નાણાકીય ભ્રષ્ટાચાર માટે સતત સમાચારમાં રહે છે.

આપણી જાહેર શિક્ષણ પ્રણાલીમાં વધતો જતો ભ્રષ્ટાચાર અને નિરાશાવાદ સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત શિક્ષણના રાજકીયકરણ અને વ્યાપારીકરણ સાથે જોડાયેલો છે.

કોંગ્રેસ અધ્યક્ષના મતે, કેન્દ્ર સરકારનું ત્રીજું ધ્યાન સાંપ્રદાયિકરણ પર છે. તેમણે કહ્યું છે કે તેનો ઉદ્દેશ્ય રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ અને ભારતીય જનતા પાર્ટીના લાંબા ગાળાના વૈચારિક પ્રોજેક્ટને પૂર્ણ કરવાનો છે, જેમાં શિક્ષણ પ્રણાલી દ્વારા નફરત કેળવવાનો સમાવેશ થાય છે.

સોનિયાએ NCERT પુસ્તકોમાં પ્રકરણોમાં કથિત ફેરફારો અંગે સરકાર પર નિશાન સાધ્યું છે. સોનિયા ગાંધીએ કહ્યું છે કે NCERT પાઠ્યપુસ્તકો, જેને શાળાના અભ્યાસક્રમનો આધાર માનવામાં આવે છે, તેમાં ભારતીય ઇતિહાસને કથિત રીતે સ્વચ્છ કરવાના હેતુથી સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. મહાત્મા ગાંધીની હત્યા અને મુઘલ ભારતને લગતા વિભાગો અભ્યાસક્રમમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા છે. વધુમાં, ભારતીય બંધારણની પ્રસ્તાવનાને એક વખત પાઠ્યપુસ્તકોમાંથી દૂર કરવામાં આવી હતી, જ્યાં સુધી જાહેર વિરોધને કારણે સરકારને તેને ફરીથી ફરજિયાત બનાવવાની ફરજ પડી.

સોનિયા ગાંધીએ લખ્યું છે કે, આપણી યુનિવર્સિટીઓમાં, આપણે જોયું છે કે શાસન-મૈત્રીપૂર્ણ વૈચારિક પૃષ્ઠભૂમિના પ્રોફેસરોની નિમણૂક મોટા પાયે કરવામાં આવી છે, ભલે તેમના શિક્ષણ અને શિષ્યવૃત્તિની ગુણવત્તા હાસ્યાસ્પદ રીતે નબળી હોય. પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ દ્વારા આધુનિક ભારતના મંદિરો તરીકે વર્ણવવામાં આવેલી ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેકનોલોજી અને ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ જેવી અગ્રણી સંસ્થાઓમાં નેતૃત્વના હોદ્દા આધીન વિચારધારા ધરાવતા લોકો માટે અનામત રાખવામાં આવ્યા છે.

સોનિયા ગાંધીએ કહ્યું છે કે, છેલ્લા દાયકામાં, આપણી શિક્ષણ પ્રણાલી વ્યવસ્થિત રીતે જાહેર સેવાની ભાવનાથી મુક્ત થઈ ગઈ છે. અને શિક્ષણ નીતિને જરૂરિયાતમંદ લોકો સુધી પહોંચવાની અને તેની ગુણવત્તા અંગેની કોઈપણ ચિંતાથી મુક્ત કરવામાં આવી છે.

કોંગ્રેસ અધ્યક્ષે કહ્યું કે, કેન્દ્રીકરણ, વ્યાપારીકરણ અને સાંપ્રદાયિકતા તરફના આ પ્રયાસના પરિણામો સીધા આપણા વિદ્યાર્થીઓ પર પડ્યા છે. ભારતની જાહેર શિક્ષણ પ્રણાલીનો આ નરસંહાર બંધ થવો જોઈએ.