વક્ફ બિલ હવે સર્વોચ્ચ અદાલતને આંગણે, સંસદ દ્વારા બનાવેલા કાયદાને શું સુપ્રીમ કોર્ટ રોકી શકે છે?

વકફ સુધારા બિલનો કાયદો બનવાનો માર્ગ હવે મોકળો થઈ ગયો છે. લોકસભા અને પછી રાજ્યસભામાંથી મંજૂરી મળ્યા પછી, આ બિલ ફક્ત રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરીની રાહ જોઈ રહ્યું છે. સંસદમાં અને રસ્તાઓ પર પક્ષોના વિરોધ છતાં, સરકાર આ બિલને બંને ગૃહોમાં પસાર કરાવવામાં સફળ રહી છે. હવે મુસ્લિમ સંગઠનોથી લઈને મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી કોંગ્રેસ સુધી, દરેક વ્યક્તિ આ બિલને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. આ કેસમાં પહેલી રિટ અરજી સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવી છે. બિહારના કિશનગંજના કોંગ્રેસ સાંસદ મોહમ્મદ જાવેદે કોર્ટમાં રિટ અરજી દાખલ કરી છે.

કોંગ્રેસના મહાસચિવ જયરામ રમેશે શુક્રવારે જણાવ્યું હતું કે, કોંગ્રેસ પાર્ટી ટૂંક સમયમાં આ બિલની બંધારણીયતાને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારશે. તેમણે કહ્યું કે પાર્ટીએ નાગરિકતા કાયદો, CAA, RTI કાયદો, ચૂંટણી નિયમો સંબંધિત કાયદાઓને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યા છે અને આ બધા કેસ કોર્ટમાં ચાલી રહ્યા છે. આ ઉપરાંત કોંગ્રેસ દ્વારા પૂજા સ્થળોના કાયદાને પણ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો છે. આ શ્રેણીમાં આગળનું નામ વકફ સુધારા બિલનું ઉમેરાશે.

સંસદનું કામ કાયદા બનાવવાનું છે અને લોકસભા અને રાજ્યસભાએ તેમનું કામ કર્યું છે. હવે સુપ્રીમ કોર્ટને આ બિલ બંધારણ મુજબ છે કે નહીં તે નક્કી કરવાનો અધિકાર છે. ઘણા લોકો આ બિલને પડકારી રહ્યા છે અને તેનો વિરોધ કરી રહ્યા છે, પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટ આ બિલને બંધારણના માપદંડ પર તોલશે અને પછી નક્કી કરશે કે આ બિલ બંધારણીય છે કે નહીં. જે લોકો આ બિલનો વિરોધ કરે છે તેઓ બંધારણીય ધોરણે તેને કોર્ટમાં પડકારવાના પણ છે.

આવી સ્થિતિમાં, બિલની જોગવાઈઓને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવી શકે છે. વિપક્ષનો પહેલો તર્ક એ છે કે આ બિલ ધાર્મિક સ્વતંત્રતાનું ઉલ્લંઘન કરે છે અને વક્ફ બોર્ડમાં બિન-મુસ્લિમોનો પ્રવેશ તે અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે. જોકે, સરકારનો તર્ક એવો છે કે વકફમાં કોઈ પણ બિન-મુસ્લિમને સ્થાન આપવામાં આવ્યું નથી, તેના બદલે આ બિલમાં વકફ બોર્ડમાં બિન-મુસ્લિમ સભ્યો અને મહિલાઓને સમાવવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આવી સ્થિતિમાં, હવે સુપ્રીમ કોર્ટ નક્કી કરશે કે શું આ બિલની જોગવાઈઓ ખરેખર ધાર્મિક સ્વતંત્રતાના બંધારણીય અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરી રહી છે?

બીજું પાસું બિલમાં 'વક્ફ બાય યુઝર' નાબૂદ કરવાનું છે. આ જોગવાઈ હેઠળ, કોઈપણ મિલકત જેનો લાંબા સમયથી ધાર્મિક હેતુઓ માટે મસ્જિદ અથવા કબ્રસ્તાન તરીકે ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે, તે કોઈપણ દસ્તાવેજ વિના વકફ મિલકતના કાર્યક્ષેત્રમાં આવશે. પરંતુ સરકારે હવે તેમાં ફેરફાર કર્યો છે. હવે કોઈપણ મિલકતને વકફ બનાવવા માટે, તેના માન્ય દસ્તાવેજો અને નોંધણી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત, 6 મહિનાની અંદર, મિલકતનું વામસી પોર્ટલ પર પણ નોંધણી કરાવવી પડશે.

વિરોધીઓનો દલીલ છે કે આ જોગવાઈને દૂર કરીને, સરકાર મુકદ્દમાનો માર્ગ ખોલી રહી છે અને જમીન હડપ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. મુસ્લિમ સંગઠનો એવું પણ માને છે કે, ઘણી જમીનો જેના પર મસ્જિદો કે કબ્રસ્તાનો બનાવવામાં આવ્યા છે તે હજારો વર્ષ જૂની છે અને તેના માન્ય દસ્તાવેજો ઉપલબ્ધ નથી. આવી સ્થિતિમાં, સરકાર આ મિલકતોનો કબજો લઈ શકે છે. જોકે, સરકારે આ જોગવાઈમાં રાહત આપી છે અને નિર્ણય લીધો છે કે જૂની મિલકતોને આ કાર્યક્ષેત્ર હેઠળ લાવવામાં આવશે નહીં અને ફક્ત તે મિલકતો કે જેના પર કોર્ટ કેસ પહેલાથી જ ચાલી રહ્યા છે તે કોર્ટના નિર્ણય પર છોડી દેવામાં આવશે અને સરકાર આમાં દખલ કરશે નહીં.

બિલમાંથી 'વક્ફ બાય યુઝર' ને દૂર કરવાના નિર્ણયને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પણ પડકારી શકાય છે. કારણ કે વિરોધીઓ દલીલ કરે છે કે ફક્ત મુસ્લિમ સમુદાય જ નહીં, પરંતુ સેંકડો મંદિરો, ગુરુદ્વારા અને ચર્ચનો પણ ઉપયોગ બાય-યુઝર ધોરણે થાય છે. કારણ કે આ મિલકતો ખૂબ જૂની છે અને તેમાં વિવિધ ધર્મોના ધાર્મિક વિધિઓ કરવામાં આવી છે, પરંતુ તેમના કાનૂની દસ્તાવેજો આજે કોઈની પાસે ઉપલબ્ધ નથી.

વિરોધીઓનો એક દલીલ એ છે કે, આ બિલ સંઘીય માળખાને નુકસાન પહોંચાડે છે. જમીન રાજ્યનો વિષય છે પરંતુ વકફ બિલ કલેક્ટરને મિલકત નક્કી કરવા અને તેનું નિયમન કરવાની સત્તા આપે છે, જે સત્તાવાર રીતે કેન્દ્ર સરકાર હેઠળ આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, તે રાજ્ય સરકારોને વકફ મિલકત અંગે નિર્ણય લેતા અટકાવી શકે છે. આ જોગવાઈને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પણ પડકારી શકાય છે.

જો આપણે સુપ્રીમ કોર્ટના અધિકારો વિશે વાત કરીએ, તો તે સંસદ દ્વારા બનાવેલા કોઈપણ કાયદાનું અર્થઘટન કરી શકે છે. પરંતુ જો તે કાયદો કોઈના મૂળભૂત અધિકારોનું ઉલ્લંઘન માનવામાં આવે છે, તો આવી સ્થિતિમાં સુપ્રીમ કોર્ટને પણ તેના પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો અધિકાર છે. પરંતુ આ ત્યારે જ થઈ શકે છે, જ્યારે સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલ કાયદો બંધારણીય અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે. કોર્ટ નક્કી કરશે કે આ કાયદો બંધારણમાં સમાવિષ્ટ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કેવી રીતે કરી રહ્યો છે. જોકે, આ પછી, સંસદને બે તૃતીયાંશ બહુમતી દ્વારા બંધારણમાં સુધારો કરીને તે બિલ ફરીથી પસાર કરવાનો અધિકાર પણ છે.